Karatay Üniversitesi, Konya Ticaret Odası öncülüğünde kurulan ve şehrin sahip olduğu potansiyeli simgeleyen önemli bir girişimdir. Bu simgesellik üniversitenin eğitim kalitesi, etki alanı, üretimi ve kurum kimliği ile doğrudan ilişkilidir. Bu kimliğinin en önemli parçalarından birisi de kurumun sahip olduğu mekanlar ve onların kalitesidir. Bu bilinç ile Konya Karatay Üniversitesi sahip olacağı fakülteler, idari bina ve tamamlayıcı binalardan oluşan yerleşke binalarını farklı tasarımcı mimarların katıldığı bir yarışma ile elde etmek istemiştir. Bu kapsamda 2007 yılında düzenlenen yarışmada birincilik ödülü kazanan Ser Mimarlık’ın projeleri uygulamaya değer görülmüştür. Bu yarışma ve kazanılan birincilik, aslında üst ölçekte etaplanmış fakat kesin bir programı olmayan, çağın gereklerine göre şekillenecek ve uzun zamana yayılacak dinamik bir tasarım sürecinin başlangıcı olmuştur. Bu süreçte farklı binalar tasarım programına alınmış fakat ilk blok temelleri 2008 yılında atılarak, 2009 yılında tamamlanmıştır.
Hazırlan projelerin temel yaklaşımı Simgesellik ve Temsil niteliklerinin öncelikli düşünülmesidir. Kurumun sahip olduğu değerleri ön plana çıkaracak, vizyonunu mimari ürün ile destekleyecek, yönetim kadrosundan yeni kayıt yaptıracak öğrenciye kadar geniş bir profilde sahiplik hissini artıracak bir tasarım dili ortaya konmak istenmiştir.
Tasarım ana kurgusu kurumun isminden kaynaklanan tarihsel anlamın etkisinde kaldığı söylenebilir. Yalın, döneminin gereksinimlerini yansıtan, içindeki fonksiyonu dışarıya yansıtan, iç mekan ile dış mekanın entegrasyonunu düşünen, nitelikli bir tasarım ortaya konmuştur. Adını aldığı tarihi medrese ile tarihsel bağlamlar aynı zamanda tasarım kurgusuyla da kurulmuştur. Bu bağlamda en etkili mimari öğe “avlu”dur. Proje ana fikrinde peyzaj düzenlemesi zenginleştirilerek “yeşil avlu” oluşturulmuş ve tasarımın ana kurgusu bu fikir çevresinde gelişmiştir.
Tasarlanan üniversite alanı, merkez fonksiyonlarını taşıması öngörülen bir bölge üzerinde yer almaktadır. Ancak henüz yapılaşmasını tamamlamamış ve yakın çevresinde niteliksiz konut yapılaşmalarının da bulunması, içe dönük tasarım anlayışını zorunlu kılmıştır.
Günümüz modern üniversitelerin belki de geçmişteki karşılığı diyebileceğimiz medreselerdeki şu tasarım ilkeleri, Selçuklu ve Osmanlı Medreselerindeki mimari felsefeyi bizlere aktarmakta ve günümüze ışık tutmaktadır;
Bu mimari felsefenin oluşturduğu ruhla ele alınan proje, tüm bu kriterleri sağlayacak şekilde tasarlanmıştır. Aynı zamanda günümüz bilgi çağında, çağdaş üniversitelerin, çoğulcu ve katılımcı bir yapıyı vurgulamanın yanı sıra, kapsamlı bir kültürel ve sosyal ortam sunması gereklidir. Modern Üniversite tasarımları daha yatay ve çevreci bir anlayışla ele alınmalı, aydınlık ve şeffaf iç mekanları ile içe dönük rehabilite edici nitelikli dış mekanlar öngörmelidir. Üniversite içerisindeki farklı fonksiyonların, mimari üslup birliği içerisinde fakat farklılaşarak çoğulcu bir anlayışla kendini ifade etmelidir.
Çeşitli rekreatif alanların düzenlenebileceği ve sosyal gösterilere imkan tanıyan nitelikli meydanlar sosyalleşmenin gereği olarak tasarımda yer bulmuştur. Projede üniversiteye hayat veren dinamizmini ve canlılığını kazandıran bir alan olarak tasarlanan yeşil iç avlu ilk tasarımdan farklılaşarak, yeşil alanlar iptal edilmiş ve uygulama sırasında bu alanlar sert içerisindeki farklı fonksiyonlar, mimari üslup birliği içerisinde fakat fonksiyonun farklılığına göre mimari karakteri farklılaşan bir karakterle kendini ifade etmektedir. Tüm üniversite hiyerarşik bir bölümleme ile etaplama yapılmış, planlanan bir zaman süresi sonunda bütünlüğe ulaşacak şekilde tasarlanmıştır.
Şehir merkeziyle bağlantıyı en iyi kuzey yönündeki yolun sağlayacağı varsayılarak üniversitenin genel girişi bu yönde düşünülmüştür. Tüm yaya ve araç girişleri ve güvenlik kontrolleri bu noktadan sağlanmıştır. Arsanın çevresinde dolaşan ring-yol hattı tüm yapıları birbirine bağlamıştır. Açık otoparklar bu yolla irtibatlandırılmıştır. Bu sayede yapılarla çevrelenen iç yeşil avlu araç trafiğinden korunmuş, tamamen yaya alanına ayrılmıştır.
Yeşil iç avlu adeta üniversiteye hayat veren dinamizmini ve canlılığını kazandıran bir alan olarak öngörülmüştür. Gerek oranları gerekse sahip olduğu bağlantılar ve unsurlarıyla nitelikli bir dış mekan oluşturmaktadır. Üniversitenin giriş bölümünde, üniversitenin başı olarak tabir edilebilecek olan rektörlük yapısı bulunmaktadır. Baş bölümüne eklemlendirilen konferans salonu, kütüphane ve yemekhane, rektörlük binasıyla birlikte bir idari iç avlu oluşturmaktadır.
Farklı kullanıcıların gereksinimlerini karşılamak esnek bir tasarım anlayışını zorunlu kılmaktadır. Zamanla kullanıcı ihtiyaçlarına göre bazı fonksiyonlar değişmiştir. İlk konsept aşamasında rektörlük binası olarak tasarlanan yapı, üniversite ihtiyaçları doğrultusunda hukuk fakültesi olarak revize edilmiştir. Aynı nedenlerle konferans salonu binası da merkezi derslik olarak yeniden kurgulanmıştır.
Arsanın iki yanında yer alan ve lineer şekilde uzanan fakülte binaları aynı zamanda “yeşil alle”yi dış dünyadan soyutlamaktadır. Fakülte yapılarının form anlayışı sürekliliğin ve birlikteliğin egemen olduğu ancak, her fakültenin de kendisini güçlü bir şekilde ifade edebildiği bir tasarım ekseni üzerine kurgulanmıştır. Cephe tasarımında zıt kavramların geriliminden sade ve dingin cepheler elde edilmiştir. Geniş masif yüzeyler ile cam cepheler, yatay elemanlar ile düşey unsurlar denge içerisinde tasarlanıştır. Büyük galeriler ve transparan cam yüzeyler derslikleri yeşil iç avluyla bütünleşmesi için tasarlamıştır. Galeri mekanları cephelerde geniş cam yüzeyler şeklinde kendini ifade etmiştir. Güneş kontrolü için uygulanan güneş kırıcılarla şeffaf yüzeylerdeki yatay etki desteklenmiştir.
Çeşitli rekreatif alanların düzenlenebileceği ve sosyal gösterilere imkan tanıyan nitelikli meydanlar öngörülmüştür.
90.265 m² olan bir arsa üzerinde tasarlanan üniversite kampüsü toplam 85.000 m² inşaat alanına sahiptir. Üniversitedeki toplam öğrenci sayısının 5000 ila 7000 Kişi arasında değişeceği öngörülmüştür. 2005 yılı YÖK verilerine göre (2005 yılı YÖK verileri,2005;129) öğrenci başına düşen kapalı alan ortalaması Türkiye için 10.5 m² iken, Avrupa Birliği standartlarında minimum 15 m² öngörülmektedir. Üniversite için uygulanan kapalı alan ise kişi başı 18 m² ile Avrupa standartlarının üzerine çıkılmıştır. Kişi başına 2.8 m² sosyal alan ve 7 m² yeşil alan düşmektedir.
Yapılan değerlendirmelerde Konya Karatay Üniversitesi Yerleşme bina kompleksi, tasarım dili, tasarım yaklaşımı, tarihsel bağlar ile moderniteyi bütünleştirmesi, malzeme kullanımları, nitelikli mekanları ile Konya mimarlık ortamına önemli katkısı bulunmaktadır.
Proje aynı zamanda günümüz bilgi çağında, çoğulcu ve katılımcı bir yapıyı vurgulayarak kapsamlı bir kültürel ve sosyal ortam sunmaktadır. Üniversite içerisindeki farklı fonksiyonlar, mimari üslup birliği içerisinde fakat fonksiyonun farklılığına göre mimari karakteri farklılaşan bir karakterle kendini ifade etmektedir. Tüm üniversite hiyerarşik bir bölümleme ile etaplama yapılmış, planlanan bir zaman süresi sonunda bütünlüğe ulaşacak şekilde tasarlanmıştır.
Yapılan değerlendirmelerde Konya Karatay Üniversitesi Yerleşme bina kompleksi, tasarım dili, tasarım yaklaşımı, tarihsel bağlar ile moderniteyi bütünleştirmesi, malzeme kullanımları, nitelikli mekanları ile Konya mimarlık ortamına önemli katkısı bulunmaktadır.
FAKÜLTELER
Tüm fakülte yapıları mekansal kurgu olarak dışa kapalı içe dönük olarak planlanmıştır. Yapının merkezinde yer alan şeffaf, büyük galeri; öğrencilerin ortada yer alan yeşil avluya olan yönelimini ve bağlantısını artırmıştır. Bu yönlenmeyi daha da kuvvetlendirmek için panaromik asansörler kullanılmış, bu sayede öğrenciler yeşil avluyu seyrederek dersliklerine ulaşabilmeleri sağlanmıştır. Aynı zamanda, her bölüm önünde yer alan iç bahçeler yeşilin yapı içlerine kadar çekilerek yeşil avluyla olan birlikteliğini artırmıştır. İç bahçelerin kışın da kapatılarak kış bahçesi olarak kullanılabileceği düşünülmüştür. Kısa ders aralarında dinlenme ve teneffüs alanları olarak kullanılabileceği gibi çeşitli kulüp etkinlikleri ve sergi alanı olarak da kullanılabilir. Bunun yanında bu mekanlar ileride kullanılabilecek potansiyel alanlar olarak öngörülmüştür.
Fakülteler yatay mimari yaklaşımla ele alınarak üç katlı olarak tasarlanmıştır. Derslikler, amfiler ve laboratuvarlar fakültenin merkezinde düşünülmüş, öğretim elemanları ve bölüm başkanlıkları yan kollarda çözümlenmiştir. Üst idari birim olan dekanlık ise aynı zamanda temsili olarak dördüncü katın bir bölümünde düşünülmüştür. Yapı formuyla uyumlu olarak taş kaplama, kompozit malzemeler, cam ve panel yüzeyler kullanılmıştır. İlerleyen senelerde yeni fakülte ve bölümlerin açılacağı düşünüldüğünde eğitim blokları plan şemasının çok esnek bir tasarım anlayışıyla ele alınması gerekliliği ortaya çıkmaktadır. Derslikler küçülüp büyüyebilecek esneklikte tasarlanmıştır.
YEMEKHANE
Yemekhane ve sosyal tesisin altı boşaltılarak konferans salonu ve kütüphane arasında görsel beraberlik artırılmıştır. Aynı zamanda çok amaçlı yarı açık teras mekanı elde edilmiştir. Yeşil avluyu gören en iyi manzaralı konuma sosyal tesis ve yemekhane yapısı yerleştirilmiştir. Zemin katta mağazalar kafeteryalar kapalı oyun alanları çok amaçlı etkinlik alanı bulunmaktadır. 1. katta öğrenci kafeterya ve yemek salonu, 2. katta ise öğretim görevlileri, idari personel ve protokol için yemek salonu bulunmaktadır.
MERKEZİ DERSLİK
İlk konsept aşamasında konferans salonu olarak tasarlanan yapı, üniversite ihtiyaçları doğrultusunda merkezi derslik binası olarak revize edilmiştir. 4 katlı olarak planlanan yapının zemin katında kafeterya ve amfiler, üst katlarda ise derslikler yer almaktadır. Eğitimi bütün mekanlara yaymak amacıyla koridorlar geniş tutulmuş, çatı ışıklıkları ile güneş ışığı alan hollere dönüştürülmüştür. Böylece iç mekanda esneklik ve saydamlık sağlanmıştır.
